ŞİZOFRENİ
Düşünüş, duyuş ve davranışlarda önemli bozuklukların görüldüğü, hastanın kişiler arası ilişkilerden ve gerçeklerden uzaklaşarak kendi dünyasında yaşadığı, genellikle gençlik yaşlarında başlayan bir ruhsal hastalıktır.
Başlangıç yaşına gelince şizofreni genellikle 15-40 yaş sınırları arasında çoğunlukla 18-25 yaşlarında her çeşit psikolojik zorlanmayla başlayabilir. Hastalığın başlangıcı erkeklerde en sık 15-28 kadınlarda ise 25-35’dir.
Kadınlarda başlangıç yaşı daha geç olmakta ve erkeklere göre daha iyi bir gidiş göstermektedir. Şizofreni hastalarında yaşam süresi genel toplumdan %20 oranında daha kısa bulunmaktadır.
Şizofreni; Hezeyanlar ve halisinasyonlar olarak bilinen psikotik semptomlardan fonksiyonel bozulmalara kadar geniş ve değişik şekillerde görülen, kronik ve sıklıkla relapslarla seyreden bir rahatsızlıktır.
Hastalık öncesi kişilik ve uyuma bakarsak şizofrenik hastalar hastalık öncesi genellikle içedönük, sessiz, arkadaşı az, yalnızlığı seven tuhaf, güvensiz ve ilgileri sınırlı kişilerdir.
.jpg)
Klinik Belirtiler Ve Bulgular:- Genel Görünüm ve Davranış
- Konuşma ve İlişki Kurma
- Duygulanım
- Bilişsel Yetiler
- Düşünce
- Devinim
- Fizyolojik ve Bedensel Belirtiler
A-Genel görünüm ve davranış: Hastaların çoğunda belirgin bir vurdumduymazlık, ilgisizlik ve çekingenlik vardır. Çok süreğen hastalar bakımsız ve dağınık görülebilir.
B-Konuşma ve ilişki kurma: Ses tonu tek düze olabilir ve duygularını belli etmeyebilir. Hastanın ilgi ve dikkatinde azalma, konuşma bozuklukları görülebilir. Hastanın düşüncelerindeki bozukluklar, sanrılar, gariplikler konuşmasına yansır.
C-Duygulanım: Olaylara duygusal tepkisi az ya da yoktur, hastalar vurdumduymaz, aldırmaz duygusuz gibi görünebilir. Hastanın soğuk, ilişki kurulması güç olduğu sıklıkla görülür. Dünya yıkılıyormuş, benliği parçalanıyormuş gibi düşüncelere kapılabilirler. Bazı durumlarda garip, yersiz ve anlamsız görünen gülme, ağlama, taşkınlık ve uygunsuzluk görülebilir.
Ç-Bilişsel Yetirler: Zekada belirgin bir gerileme olmasada soyutlama yetisinde zayıflama, zekada eksilme/gerilik izlenimi olabilir. Kısa süreli bellekte günlük yaşamda akıl yürütme, sorun çözme, öğrenme, karmaşık düşünsel işlemleri anlamlandırmada yetersizlik vardır. Algılama konusunda dikkatleri çabuk dağılır, çevresindekilere ilgileri azdır. Nitelikli olarak önemli algı bozuklukları varsanılar ve yanılsamalardır.
Varsanı: Halisinasyon yani ortada bir uyaran yokken bir algının olmasıdır. Duyu organları kadar varsanı çeşitleri vardır. İşitme, görme, dokunma, korku ve tad alma.
Yanılsama: İlizyon yani dıştan glen bir uyarının yanlış algılanmasıdr.
D-Düşünce: Düşüncenin hızında, amaca uygunluğunda bozukluklar görülebilir. Hastanın kendine özgü dil kullanımına bağlı uydurma sözcükler olabilir. Düşünce içeriğinde sanrıların dışında mistik, metafizik uğraşlar, çeşitli saplantılar, çocukluk çağına ilişkin garip anılar sıklıkla görülür.
Sanrı; Belli bir çağ ve toplum içinde gerçeğe uymayan, mantıklı tartışmalarla değiştirilmeyen düşünce demektir. Özel durumlarda ‘gerçek’ toplumdan topluma ve çağdan çağa değişebilir.
E-Devinim: En önemli belirti ağır ilgisizlik, istekli eylemin azlığı ve toplumdan çekilmedir. Bazı hastalar kendine komut verildiğinde hemenyerine getirirler(otomatik boyun eğme). Şizofrenide devinim bozuklukları çok çeşitlidir. Ağır durgunluk, ilgisizlik, taşkınlık durumları olabilir. Ayrıca garip yüz, göz devinimleri, kalıplaşmış yineleyici el, kol, beden devinimleri.
F-Bedensel ve Fiziksel Belirtiler: Bazı hastalarda aşırı yeme, kilo alma, bazılarında ise yememe, ve zayıflama olabilir. Uykusuzluk sıklıklar görülür, cinsel isteksizlik ve güçsüzlük sık görülen bir belirtidir. Bazende aşırı cinsel ilgi, aşırı sıklıkta yapılan özdoyurum eylemleri olabilir.
Şizofreni Türleri:- Paranoid Tür
- Dağınık Tür
- Katatonik Tür
- Ayrışmamış Tür
- Şizofreni-Ardı Çökkünlük
- Kalıntı Şizofreni
- Basit Şizofreni
PARANOİD TÜR:
Düşünce içeriğinde bozukluk baskındır.
Kötülük görme sanrıları
Büyüklük sanrıları
Etkilenme fikive sanrılar
Alınganlık, kuşkuculuk
Paranoid tür şizofrenide en sık görülen düşünce bozukluklarıdır.
DAĞINIK TÜR:
Düşünce ve devinim bozuklukları baskındır.
Duygusal tepkilerde oynamalar, uygunsuzluk, acayiplik ortaya çıkar.
Düşünce çok bozuktur.
Dağınık bir düşünce akımı içinde tutarsızlıklarla dolu sanrılar, sözcük uydurma, yineleyici basmakalıp konuşmalar görülür.
Kişilikte dağılma ve yıkım hızlıdır.
Dış dünya ile ilişkisi kopuktur.
Çırılçıplak soyunma, garip ve çılgınca davranışlar, aşırı hareketlilik, başkalının söylediklerini aynı biçimde yenileme gibi belirtiler görülür.
Gidiş özelikleri bakımından en ağır türdür.
KATATONİK TÜR:
Katatoni, (donakalım) kişinin belli bir durumda uzun süre kıpıdamadan kalması demektir.
Devinim bozuklukları baskındır.
Yemez, içmez, uyumaz, konuşmaz, verilen öğütlere uymaz.
Bazen birden aşırı hareketli bir durum olabilir. (katatonik taşkınlık)
Bazen yatağında kıpırdamadan, komada gibi yatar. (katatonik dalgınlık)
Çevrede olup bitenleri tanır ve kaydeder ancak tepkisiz görünür.
Başlangıç çoğunlukla 15-25 yaş arasındadır ve birden olur.
AYRIŞMAMIŞ TÜR:
Şizofreni tanısını koyduracak belirtiler bulunur, fakat bu belirtiler paranoid, dağınık, katatonik türlerden birinin tanısını koyduracak biçimde ayrışmış değildir.
ŞİZOFRENİ-ARDI ÇÖKKÜNLÜK:
Hastada karamsarlık, kendini suçlama, sabah uykusuzluğu ve bunaltısı varsa şizofreni-ardı çökkünlük tanısı konulabilir.
KALINTI ŞİZOFRENİ:
Bir ya da birkaç şizofrenik depreşmeden sonra daha çok eski belirtilerin baskın olduğu süreğen şizofrenik bozukluktur.
Duygu kütlüğü, vurdumduymazlık, ilgisizlik, girişim ve eylem azlığı, toplumdan kopukluk, düşüncede fakirleşme, kendine iyi bakmama belirtileri vardır.
Hasta acayip kendine özgü, içe kapanıklık, toplumdan uzak bir yaşam biçimi seçmiş gibidir.
BASİT ŞİZOFRENİ:
Sinsi ve yavaş başlayan, ilerleyici olan ve daha çok eski belirtilerin baskın olduğu şizofreni türüdür.
Genç yaşta yavaş yavaş başlayan ilgisizlik aldırmazlık, duygulanımda kütlük, düşüncede fakirleşme, toplumdan çekilme ile belirlidir.
Genellikle sanrılar, varsanılar, hareket bozuklukları görülmez.